Tổng
thống đắc cử Joe Biden của đảng Dân chủ sẽ nhận chức vào ngày 20/01/2021. Ông
Biden cho biết sẽ đưa ra chính sách chống dịch bênh Covid-19, ngay trong ngày
đầu nhận nhiệm vụ. Ngoài ra chính quyền Biden cũng phải đối phó với tình hình
kinh tế sa sút và nạn thất nghiệp lên cao trên toàn Thế giới do Covid 19 gây
ra.
Trong lĩnh vực ngoại giao, các Nhà nghiên cứu tin rằng ông Joe Biden sẽ đổi
mới toàn diện chính sách quan hệ với Đồng minh, nhưng đồng thời cũng cảnh giác
cao độ với các nước đối thủ của nước Mỹ. Giới quan sát cũng tin rằng chính sách
ngoại giao và mậu dịch tương lai của Chính quyền Biden sẽ có những điều kiện
khắt khe hơn về dân chủ và nhân quyền đối với các đối tác.
Để giúp khai sáng viễn ảnh của chính sách Ngoại giao trong 4 năm tới của
Chính quyền Biden, đồng thời nhìn lại những thành công và thất bại của Tổng
thống Cộng hòa mãn nhiệm Donald Trump trong lĩnh vực này, chúng tôi đã phỏng
vấn Tiến sỹ Nguyễn Mạnh Hùng, một Học giả chuyên ngành Chính trị Quốc tế. Ông
là Giáo sư ngoại hạng (Professor Emeritus) đã từng giảng dạy nhiều năm về Quan
hệ Quốc tế tại Đại học George Mason, gần Thủ đô Hoa Thịnh Đốn.
Giáo
sư Hùng là Học giả cao cấp bất thường trú của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược
và quan hệ Quốc tế ở Washington, D.C. (Center for Strategic and International
Studies, CSIS). Ngoài ra ông còn là Học giả vãng lai hai niên khóa 2015-2016
tại viện nghiên cứu nổi tiếng ISEAS-Yusof Ishak Institute, Tân Gia Ba.
Các
bài nghiên cứu của ông, phần lớn về Á Châu và Đông Nam Á được đăng trên các Tạp
chí chuyên môn (professional journals) như World Affairs, Asian Survey, Pacific
Affairs, Global Asia, The Diplomat, Asia Pacific Bulletin và CogitAsia.
Tổng
thống đắc cử Joe Biden của đảng Dân chủ sẽ nhận chức vào ngày 20/01/2021. Ông
Biden cho biết sẽ đưa ra chính sách chống dịch bênh Covid-19, ngay trong ngày
đầu nhận nhiệm vụ. Ngoài ra chính quyền Biden cũng phải đối phó với tình hình
kinh tế sa sút và nạn thất nghiệp lên cao trên toàn Thế giới do Covid 19 gây
ra.
Trong
lĩnh vực ngoại giao, các Nhà nghiên cứu tin rằng ông Joe Biden sẽ đổi mới toàn
diện chính sách quan hệ với Đồng minh, nhưng đồng thời cũng cảnh giác cao độ
với các nước đối thủ của nước Mỹ. Giới quan sát cũng tin rằng chính sách ngoại
giao và mậu dịch tương lai của Chính quyền Biden sẽ có những điều kiện khắt khe
hơn về dân chủ và nhân quyền đối với các đối tác.
Để
giúp khai sáng viễn ảnh của chính sách Ngoại giao trong 4 năm tới của Chính
quyền Biden, đồng thời nhìn lại những thành công và thất bại của Tổng thống
Cộng hòa mãn nhiệm Donald Trump trong lĩnh vực này, chúng tôi đã phỏng vấn Tiến
sỹ Nguyễn Mạnh Hùng, một Học giả chuyên ngành Chính trị Quốc tế. Ông là Giáo sư
ngoại hạng (Professor Emeritus) đã từng giảng dạy nhiều năm về Quan hệ Quốc tế
tại Đại học George Mason, gần Thủ đô Hoa Thịnh Đốn.
Giáo
sư Hùng là Học giả cao cấp bất thường trú của Trung tâm nghiên cứu Chiến lược
và quan hệ Quốc tế ở Washington, D.C. (Center for Strategic and International
Studies, CSIS). Ngoài ra ông còn là Học giả vãng lai hai niên khóa 2015-2016
tại viện nghiên cứu nổi tiếng ISEAS-Yusof Ishak Institute, Tân Gia Ba.
Các
bài nghiên cứu của ông, phần lớn về Á Châu và Đông Nam Á được đăng trên các Tạp
chí chuyên môn (professional journals) như World Affairs, Asian Survey, Pacific
Affairs, Global Asia, The Diplomat, Asia Pacific Bulletin và CogitAsia.
Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng
Sau
đây là nội dung cuộc phỏng vấn của chúng tôi:
JOE
BIDEN - DONALD TRUMP
(H):
Thưa Giáo sư, Tổng thống đắc cử Joe Biden của đảng Dân chủ sẽ nhận chức vào
ngày 20/01/2021, và tôi tin rằng ông sẽ đưa ra một Chính sách ngoại giao mới
đối với cả bạn lẫn thù để đánh dấu nhiệm kỳ Tổng thống thứ 46 của Hoa Kỳ. Với
kinh nghiệm nhiều năm giảng dậy về Khoa Chính trị Quốc tế tại Đại học George
Mason, xin ông cho biết Thế giới đang chờ đợi gì ở Chính quyền Biden ?
NMH:
“Nói chung, các đồng minh và đối tác của Mỹ chờ đợi hai điều chính. Thư
nhất, phục hồi quá trình hợp tác và tin tưởng lẫn nhau giữa các đồng minh đã bị
chính quyền Trump phá. Thư hai, một chính sách ngoại giao nhất quán, không có
tính cách bốc đồng và bắt nạt. Ba đồng minh nặng ký của Mỹ --Pháp, Anh, Đức—đều
tỏ vẻ vui mừng và là những nươc đầu tiên gửi lời mừng ông Biden đắc cử chức vụ
Tổng Thống. Cụ thể, họ muốn Mỹ bò đường lối hành động đơn phương, gia nhập lại
Hiệp định Khí hậu Paris để cùng nhau chặn đứng sự tàn phá môi sinh, hâm nóng
địa cầu; trở lại Tổ chức Y tế Quốc tế để cùng nhau giải quyết nạn dịch Covit-19
đã giết chêt 1.2 triệu người trên thế giới và gây nhiều khó khăn kinh tế; gia
nhập lại thỏa thuận về Kế hoạch Hành động chung (Joint Comprehensive Plan of
Action) để hạn chế khả năng chế tao vũ khi nguyên tư của Iran; và môt chính
sách nhất quán đối với sự bành trương của Trung Quốc."
(H):
Sau 4 năm cầm quyền của Chính quyền Cộng hòa Donald Trump, Giáo sư đánh giá về
Chính sách Ngoại giao của ông Trump như thế nào, đặc biệt với hai nước đối
phương Nga và Trung Quốc trên ba lĩnh vực cốt yếu: Chính trị, Kinh tế và Quốc
phòng ?
NMH:
“Thành quả thì có mà thất bại cũng không phải là ít. Về thành quả, chính quyền
Trump đã: 1) Làm áp lực khiến đồng minh phải đóng góp thêm vào nỗ lực chung
bằng cách tăng ngân sách quốc phòng; 2) Triệt hạ Nhà nước Hồi giáo; 3) Làm môi
giới để một số quốc gia Á Rập ký hiệp ươc với Do Thái, giảm rủi do chiến tranh
DoThái--Á Rập và tăng cường an ninh cho Do Thái, tuy không đếm xỉa đến sự công
bình cho dân tộc Palestine; 4) Áp dụng chinh sách cứng rắn về quan hệ thương
mại vơi Trung Quốc gây khó khăn kinh tế cho nước này; 5) Xây dựng hợp tác 4
nươc (the Quad) Mỹ, Ấn, Nhật, Úc để cùng đối phó với Trung Quốc ở khu vực Ấn
Độ-Thái Bình Dương.
Về
thất bại, chính quyền Trump đã: 1) Gây căng thẳng và làm suy yếu các liên minh
chính và làm suy yếu ngay cả quyên lực cứng của Mỹ; 2) Làm suy giảm quyền lực
mềm của Mỹ vì thế giơi bớt tin vào khả năng lãnh đạo và giá trị của Mỹ (cuộc
khảo sát gần đây cùa Pew Research Center cho biết 83% người trong nhiều quốc
gia trên thê giới được phỏng vấn nói rằng họ “không tin” Tổng Thống Trump “có
khả năng hành xử đúng về các vấn đề quốc tế,” dươi cả Chủ Tịch Tập Cận Bình
(78%) và Tổng Thống Putin (73%); 3) Các cố găng thay đổi chế độ (regime change)
đã thất bại ở Iran, Bắc Triều Tiên, và Venezuela; 4) “Áp lực tôi đa” (maximum
pressure) chưa có kết quả đôi vói Trung Quốc và thất bại ơ Iran (khả năng sản
xuât vũ khí nguyên tư của Iran tăng, chính sách cấm vân không ngăn đươc Iran
xuất cảng dầu hỏa và không đươc các đồng minh tôn trọng); 5) Chính sách “Mỹ
trên hết” khiến “Mỹ bị cô lập;” 6) Không ngăn chặn được sự bành trương ảnh
hương của Trung Quốc ở Biển Đông và bất lực trước vi phạm hiệp uoc quốc tế và
nhân quyền của Trung Quốc ở Hồng Kong và Tân Cương.”
CUỘC
CHIẾN MẬU DỊCH
(H):
Theo quan điểm của ông thì Tổng thống mãn nhiệm Donald Trump có thành công
trong cuộc chiến mậu dịch với Trung Quốc không, bởi vì Tổng thống đắc cử Joe
Biden đã phê bình rằng chính sách đối đầu với Trung Quốc của ông Trump chỉ mang
lại thiệt thòi cho nhà nông, các nhà sản xuất và giới tiêu thụ của Mỹ. Tại
sao?
NMH:
“ Lúc đầu, chính quyền Trump không hề có ý định gây chiến tranh mậu dich vơi
Trung Quốc mà muôn ký một thương ươc “lịch sử” đặt quan hệ kinh tế-thương mai
song phương trên căn bản công bằng và lưỡng lợi, buộc Trung Quốc phải cải tổ cơ
cấu (structural reform), không đươc “ăn cắp công nghệ” của Mỹ. Vì những mục
tiêu này không đạt được nên mới xẩy ra chế tài và thương chiến. Cuôc chiên này
làm thiệt hai cho cả hai nước, Trung Quốc mất một mảng lớn thị trương của Mỹ và
tổng sản lượng nôi bộ (GDP) đã bị giảm. Ngươc lại, Mỹ ước tính bị mất đi
300.000 công ăn việc làm, tổng sản lượng quốc nội giảm 0.3%, nông dân Mỹ bị mất
một thị trương lớn trị giá 24 tỷ Mỹ kim, giơi tiêu thụ Mỹ mất môt nguồn cung
cấp hàng hóa rẻ tiền. Riêng đối với Mỹ, nhâp siêu từ TQ có giảm đôi chút nhưng
nhập siêu các nươc khác lại tăng, làm trầm trọng thêm thâm thủng trong cán cân
thương mại tổng quát của Mỹ. Ông Biden cho rằng cuộc chiến tranh thuế suất là
một “sai lầm.”
Thêm
vào đó, nạn dịch Covid-19 làm cho hai nươc bị lúng túng, nhưng Trung Quốc giải
quyêt vấn đề có hiệu quả hơn, đẩy Mỹ lùi lại đằng sau.”
(H):
Thưa Giáo sư, giới học giả và chuyên gia ngoại giao và an ninh Mỹ đã chỉ trích
ông Trump, trong 4 năm cầm quyền, đã làm mất lòng nhiều nước Đồng minh lâu đời
của Mỹ ở Châu Âu và Á Châu, nhưng lại có những quan hệ thân thiện với Nga, đặc
biệt với Tổng thống Vladimir Putin; Chủ tịch, Tổng Bí thư đảng Cộng sản Trung
Quốc, Tập Cận Bình và Nhà độc tài Kim Chính Ân (Kim Jong-un) của Bắc Hàn, nhưng
lai không đem lại thắng lợi nào cho Hoa Kỳ về các lĩnh vực kinh tế và giải trừ
vũ khí nguyên tử. Ông có đồng ý như thế không?
NMH:
“Đồng ý. Mỹ hoàn toàn thất bại trong cố gắng giải trừ vũ khi nguyên tư của
Iran và Bắc Hàn. Riêng cách đối xử của ông Trump đối vơi Nga và ông Putin
(Trump tin ông Putin hơn các chuyên viên an ninh tình báo của Mỹ) đặt ra rất
nhiều nghi vấn. Chinh sách đối vơi Băc Hàn là một thất bại vì phương thức điều
đình (deal making) của Trump trươc thì dọa nạt sau thì tâng bốc không có ảnh
hưởng gì vơi các lãnh tụ độc tài vốn được dân sùng bài, như Kim Chính Ân. Điều
này cho thấy Trump chỉ dọa kẻ yếu và càn mình, nhưng lại lùi bươc trươc kẻ mạnh
và không sơ mình.”
(H):
Chính quyền Trump có dành được chiến thắng ngoại giao nào ở Trung Đông, Âu Châu
và ở chiến trường Afganistan, sau khi triệt thoái hàng loạt quân đội Mỹ khỏi
các vùng chiến lược này, hay Donald Trump đã mở cửa cho Nga và Iran mở rộng ảnh
hưởng tại các nước Mỹ bỏ trống?
NMH:
“Thắng lơi lơn nhât ơ Trung Đông là “quốc gia Hôi giáo” bị triệt hạ và môt
số nhân vật cầm đầu chủ mưu các cuộc tấn công khủng bố bị giết. Mỹ không có khả
năng can dư vào những cuộc chiến tranh không lối thoát (endless wars) nên phải
rút. Khi rút thì tạo ra khoảng trông, những thế lực khác sẽ điền thế vào.”
MỸ
- CHÂU Á
(H):
Thưa ông, quay sang Á Châu, ông có thấy một tia hy vọng nào đã ló dạng trong nỗ
lực thành lập khối 4 nước, dưới thời Donald Trump, do Hoa Kỳ lãnh đạo, gồm Ấn
Độ, Úc Đại Lợi và Nhật Bản, để dối phó với kế hoạch bành trướng ảnh hưởng ở Á
Châu-Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương của Trung Quốc không ?
NMH:
“Điều quan trọng là đã lập đươc môt cái khung để lôi cuốn hai nước lơn là
Nhật và Ân tham dự vào viêc đối đầu với Trung Quốc. Những cuôc thao diễn quân
sư chung của bốn nươc để bảo vệ an ninh khu vưc và “ngăn chặn những kẻ đe dọa
môt khu vưc Ấn Độ Thái Bình Dương tư do và rộng mở” buộc Trung Quốc phải quan
tâm và dè dặt. Nhưng ngươc lại, việc Mỹ rút khỏi Hiệp định Đôi tác xuyên Thái
Bình Dương (TPP) đã tạo cơ hội cho Trung Quốc củng cố vai trò lãnh đạo kinh tê
và chính trị của minh trong khu vưc qua Hiệp định Đối tác Kinh tế Khu vưc Toàn
diện (Regional Comprehensive Economic Partnership) và sáng kiến “Môt vành đai,
môt con đường” (One belt, One road Initiative). Lối hành đông đơn phương, bất nhất
và bắt nạt đồng minh của chính quyền Trump đã gây nghi kỵ,làm mất niềm tin về
khả năng và cam kết cũa Mỹ, do đó khiến thế đứng của Mỹ ở khu vực này suy yếu
hơn.”
(H):
Dưới chính quyền mới Joe Biden, ông có dự đoán nào về chính sách của Mỹ ở Biển
Đông, trước chủ trương không từ bỏ tham vọng dành quyền kiểm soát vùng biển
chiến lược này của Trung Quốc?
NMH:
“Điều chắc chằn là dưới thời Biden, chính sách Mỹ sẽ có tinh cách nhất quán
hơn, không o ép đồng minh và tìm cách xây dựng lại lòng tin đã mất. Quan tâm
trươc mắt của Biden là đối phó với nạn dịch Covid-19, phục hồi nền kinh tế Mỹ,
và ôn định tình hình nội bộ nên khó có thể coi Biển Đông là ưu tiên số 1. Nói
chung, chính quyền mới sẽ bỏ cách hành đông đơn phương thiên về hợp tác đa
phương. Ở Mỹ đã có đồng thuân lưỡng đảng rằng chính sách hòa hoãn, nhân nhương
để Trung Quôc trở nên môt thành viên có trách nhiêm (responsible stakeholder)
trong công đông thế giơi đã thất bại, vì thê cần phải cương quyết hơn đôi vói
Trung Quốc. Chính quyền Biden sẽ tiếp tục chính sách này. Khác với Trump luôn
coi Tập là “ngươi bạn tốt của tôi” và làm ngơ trươc những vi phạm nhân quyền
của Trung Quốc, Biden, khi tranh cử, đã từng gọi Xi Jinping là “côn đồ”(thug)
và cam kêt sẽ phục hồi vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ trong viêc cổ võ những giá
trị nhân quyền và dân chủ, nhưng đồng thời cũng coi thương chiến vơi Trung Quôc
qua biện pháp tăng thuế suất là một điều sai lầm. Có thể nói là quan hệ
Mỹ-Trung trong thời gian tơi sẽ đặt trên căn bản quyền lợi quôc gia hơn là quan
hệ cá nhân và sẽ pha trộn giữa đấu tranh và công tác, nhưng thiên về đấu tranh
nhiều hơn.
Riêng
đôi vơi khu vực Biển Đông, chinh quyền Biden sẽ tìm cách trở lai Hiệp định Đối
tác xuyên Thái Bình Dương cũ (TPP) bằng cách gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn
diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Comprehensive and Progressive Agreement
for Transpacific Partnership--CPTPP), sẽ tiếp tục các tác vụ tuần tra bảo về tư
do lưu thông hàng hải (FONOP) và các cuộc thao diễn chung, giúp tăng cường khả
năng quân sự của các đồng minh và đối tác trong khu vực, tiêp tục củng cố hợp
tác bốn nuớc (QUAD) đồng thời tiếp nhận tham dự viên mới qua hình thức QUAD
cộng (QUAD +). Điều quan trong là, với chính quyền Biden, các nước nhỏ sẽ bớt
sợ bị Mỹ bỏ rơi vì quyền lơi kinh tế của Mỹ ở Trung Quốc và đồng thuận Xi-Trump
về mối “quan hệ nươc lớn kiểu mời” (new type of great power relations). Một chỉ
dấu đáng lưu ý khác cho thấy chinh quyền Biden có thể dứt khoát hơn trong cam
kết bảo vệ đồng minh chống hành động lấn lươt của Trung Quốc là, trong cuộc nói
chuyên điện thoại vơi Thủ Tương Nhật Yoshihide Suga hôm 12 tháng 11 vừa qua,
Tổng Thông tân cử Biden đã mạnh dạn xác nhận rằng hiệp ươc phòng thủ chung
Mỹ-Nhật áp dụng với quần đảo Senkaku (Điếu Ngư) và đoan quyết Mỹ sẽ bảo vệ Nhật
trong tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc về các đảo này.”
Thành
thật cảm ơn Giáo sư.
Phạm Trần
(11/020)
