2226. CHÂU ÂU BẮT ĐẦU NƠI NÀO Truyện ngắn của nhà văn Nhật Bản YOKO TAWADA Dịch và giới thiệu: NGU YÊN

Nhà văn Nhật, sinh năm 1960,  hiện đang sống ở thành phố Berlin, Đức.

Đoạt nhiều giải thưởng văn chương quan trọng như Akutagawa Prize, Tanizaki Prize, Gunzo Prize, Noma Literature Prise, Goethe Medal, Natinal Book Award.

Sinh quán Nakano, Tokyo. Tốt nghiệp đại học Waseda 1982 về Văn Chương Nga. Tốt nghiệp Master về văn chương Đúc tại đại học Hamburg, 1990. Ra tiến sĩ năm 2000 tại đại học Zurich.

Tác phẩm của bà hiện diện trong cả hai sinh ngữ Nhật và Đức.

Có khuynh hướng viết những tác phẩm dài như tiểu thuyết, kịch, bằng tiếng Nhật. Viết những tác phẩm ngắn bằng tiếng Đức. Bà đưa ra một phương pháp sáng tác dựa trên kinh nghiệm song ngữ, gọi là “dịch liên tục”. Bà nói, ngôn ngữ không phải tự nhiên mà là “nhân tạo và kỳ diệu.” Có nghĩa là, sáng tác không chỉ ở nội dung, giá trị mà còn ở ngôn ngữ và sắc diện.

Yoko Tawada (1960...)

Âu Châu Bắt Đầu Nơi Nào

 

[Âu Châu tiếp giáp Nga và Kazakhstan ở biên giới phía tây. Có dãy núi Ural chắn ngang. Một phần biên giới phía nam, tiếp giáp với Á Châu. Những mặt còn lại là biển. Với tựa đề: Âu Châu Bắt Đầu Nơi Nào, khiến cho người đọc nhận ra ngay bài viết có dụng ý.

Siberia không có biên giới nhất định, được xem là một phần Á Châu của Nga. Cách Nhật Bản khá xa. Tác giả muốn ám chỉ điều gì khi móc nối Nhật vào Siberia qua di tích Voi Ma-mút?

Vì sao cha của tác giả bị nhiễm trùng Dịch Hạch Đỏ? Liên hệ như thế nào đến ẩn dụ công trường và lịch đỏ xâm trên da? "Khi đến gần nhìn rõ hơn, da của họ không bị viêm trùng mà xâm chữ màu đỏ. Tôi đọc không được. Vì không phải chữ mà gồm nhiều tấm lịch viết chồng chất lên nhau."

Câu truyện cấu trúc theo cách mở dần móc xích thời gian với hồi tưởng. Mang dữ liệu thông tin khoa học vào truyện, điềm chỉ cho người đọc cảm nhận được hành trình đi tìm bản sắc của nhân vật "Tôi". Di sản của chủ nghĩa Hiện Sinh thể hiện qua tinh thần đương đại bằng một nghi vấn về căn cước. Không phải căn cước chung của nhân loại như Satre, Camus, Simone de Beauvoir tìm kiếm, ngày nay, mỗi người tự tìm kiếm mỗi căn cước riêng trong từng chủng tộc, từng màu da, từng xã hội,  từng gia đình, và từng cá nhân.] 

Tôi thường hay viết bài tường thuật về du lịch trước khi lên đường, vì vậy, trong suốt hành trình tôi có thể trích dẫn đôi điều từ đó. Khi đi chơi, thông thường tôi ít muốn nói gì. Lần này, nhờ viết bài trước nên có chỗ hữu dụng. Nếu không, sẽ không biết kể về Siberia như thế nào. Dĩ nhiên, có thể trích dẫn từ nhật ký, nhưng phải thú nhận tôi đã bỏ bê không giữ được thói quen ghi xuống trong chuyến đi, về sau, phải viết lại.

Vài tháng trước khi lên đường, buổi chiều sau giờ học, tôi làm việc trong một cơ xưởng sản xuất thực phẩm. Thấy tấm bích chương quảng cáo chuyến đi Âu Châu bằng tàu thủy Trans-Siberian, đã biến đổi khoảng cách vô tận sang Âu Châu thành một chi phí hạn chế.

Trong xưởng làm, không khí phải giữ ở mức nhiệt độ thấp để thịt không hư. Tôi đứng trong giá buốt, tạm gọi là " Sương lạnh Siberia", để gói gà đông đá vào bao nhựa. Một xô nước nóng đặt cạnh bàn để sưởi ấm đôi tay những lúc ngưng nghỉ.

Có lần, ba con gà đông lạnh hiện ra trong giấc mơ: Tôi theo dõi mẹ đặt chúng vào chảo chiên. Khi chảo bắt đầu nóng, đột nhiên chúng sống lại rồi bay ra cửa sổ nhà bếp. "Không cần hoảng hốt chúng ta sẽ không bao giờ đủ ăn," tôi thốt lên một cách tàn nhẫn, mặc dù rất kinh ngạc. "Mẹ phải làm sao đây?" bà vừa hỏi vừa lau nước mắt.

Ngoài việc rán kiếm tiền, có hai chuyện cần phải làm trước khi lên đường: học tiếng Nga và tính toán ngân khoảng cho chuyến đi.

Đối với bà ngoại, du lịch là uống nước ngoại quốc. Xứ lạ, nước khác. Không cần phải e dè quan cảnh nước ngoài, nhưng nước uống có thể nguy hiểm.

Khi còn là cô bé, tôi không bao giờ tin có một thứ gọi là nước của ngoại quốc, vì luôn luôn nghĩ rằng trái đất là một khối cầu nước, có tất cả những đảo lớn nhỏ trôi nổi trên đó. Nước phải giống nhau ở khắp mọi nơi. Đôi khi trong giấc ngủ, nghe ra tiếng chảy róc rách dưới hòn đảo chính của Nhật Bản. Biên giới chung quanh đảo cũng bằng nước, có sóng không ngừng vỗ vào bờ. Làm sao có thể phân định nơi nào là mức bắt đầu nước của ngoại quốc khi biên giới chính cũng là nước?

Con tàu chạy dọc bờ biển lên hướng bắc. Trời trở tối khá nhanh, nhưng nhiều hành khách vẫn muốn ngồi trên boong. Xa xa có thể nhìn thấy đám ánh sáng từ các thuyền nhỏ. "Những ngư dân đang lưới mực," tiếng nói thốt lên từ sau lưng. "Tôi không thích mực. Khi còn bé, cứ mỗi ba ngày chúng tôi bị ăn chiều với mực. Còn bạn thì sao?" giọng nói khác hỏi. "Vâng," người thứ ba trả lời, "tôi cũng bị ăn mực suốt ngày. Luôn luôn tưởng tượng mực là hậu duệ của quái vật. "Bạn lớn lên ở nơi nào?" Giọng nói đầu tiên hỏi.

Những tiếng rầm rì chung quanh, như chùm tua dần dần xoắn lại. Chuyện trên tàu như vậy, mỗi người bắt đầu tự sáng tác mỗi tự truyện ngắn, tưởng chừng nếu không làm, sẽ không nhớ họ là ai.

Người ngồi bên cạnh hỏi, "Cô đi đâu?" "Đi Moscow.". Anh ta nhìn tôi ngạc nhiên. "Cha mẹ tôi thường hay kể về thành phố này, tôi cũng muốn được chính mắt nhìn thấy." Có thật cha mẹ nói về Moscow? Chuyện trên tàu như vậy, mọi người bắt đầu nói dối. Mặt anh ta đầy vẻ khủng hoảng, tôi phải lập tức chuyển sang đề tài khác. "Thật ra tôi không thích Moscow, nhưng muốn thăm viếng Siberia." "Cô muốn xem thứ gì ở Siberia? Có thứ gì ở đó?" "Tôi chưa biết. Có lẽ không có gì đặc biệt để nói. Nhưng quan trọng là đi xem thử Siberia." Càng nói, càng cảm thấy không tự tin về mình. Anh ta bỏ đi ngồi bên cạnh một hành khách khác, để tôi một mình với lời nói diễn ra trong đầu.

Chuyến tàu rời Thái Bình Dương tiến vào Biển Nhật Bản, nơi ngăn chia Nhật và Âu Á. Kể từ khi di tích voi Ma-mút tìm thấy ở Nhật, đã có vài giả định về một phần đất dính liền giữa Nhật và Siberia. Có lẽ, con người đã vượt qua Siberia đến Nhật. Nói một cách khác, xưa kia Nhật là một phần của Siberia.

Tôi tìm vị trí Nhật Bản trong tập Bản Đồ Thế Giới từ thư viện trên tàu, đứa con của Siberia đã quay lưng với mẹ nó và bây giờ bơi một mình trong Thái Bình Dương. Thân mình nó giống như con hải mã, tiếng Nhật gọi là "Tatsu-no-otoshigo", có nghĩa, đứa con luân lạc của rồng.

Cạnh thư viện là phòng ăn, ban ngày luôn luôn vắng vẻ. Chiếc tàu nhào lộn theo cơn bão biển, hành khách đều nằm trên giường. Đứng trong phòng ăn một mình, theo dõi những chiếc dĩa chạy tới chạy lui mà không va chạm nhau. Ngay lập tức, tôi nhận ra mình đã mong đợi cơn bão này từ bé.

Ở trường học, thường hay viết luận văn, thỉnh thoảng bao gồm cả "mô tả giấc mơ." Có lần tôi viết về giấc mơ có cha tôi với da màu đỏ.

Cha tôi đến từ một gia đình buôn bán ở Osaka. Sau Thế Chiến Thứ Hai, ông dời đi Tokyo với tất cả tài sản là một mớ bao chứa đồ đạc, trong đó có chiếc đồng hồ báo thức. Ông gọi là "con gà trống cách mạng," chẳng bao lâu nó ngưng chạy, nhưng nhờ vậy chỉ rất đúng giờ, hai lần trong một ngày, dù sao một giờ trong một ngày cũng phải quay lại hai lần. "Thời gian trôi tự động, con không cần đồng hồ báo thức." Ông thường nói bênh vực chiếc đồng hồ hư. "Khi thời điểm phải đến, thành phố sẽ vang đầy những tiếng nói bị đàn áp, không còn ai có thể nghe đồng hồ reo."  

Ông vẫn thường giải thích với bà con lý do ông rời bỏ nơi sinh quán với giọng nói hằn học: Bởi vì ông bị nhiễm bệnh Dịch Hạch Đỏ.  Lời nói này khiến tôi luôn luôn nghĩ đến đỏ, làn da bị viêm trùng.

Một công trường rất lớn, có đông người đi dạo bên trong. Vài người tóc trắng, một số khác tóc xanh hoặc vàng, nhưng tất cả mọi người đều có làn da đỏ. Khi đến gần nhìn rõ hơn, da của họ không bị viêm trùng mà xâm chữ màu đỏ. Tôi đọc không được. Vì không phải chữ mà gồm nhiều tấm lịch viết chồng chất lên nhau. Tôi thấy vô số ngôi sao trên trời. Ở đỉnh ngọn tháp, con chim Thần Lửa đậu quan sát sự sinh hoạt trong công trường.

Chắc đây là Moscow, tôi đã viết trong bài luận văn, thầy giáo khen ngợi nhưng không nhận thấy tôi đã phát minh ra giấc mơ. Nhưng có giấc mơ nào mà không phải phát minh?

Sau này mới biết, đối với một số người cánh tả ở Tây Âu, thành phố này có tên gọi khác: Bắc Kinh.

Âu Châu không bắt đầu từ Moscow nhưng từ một nơi nào trước đó. Nhìn ra cửa sổ, thấy bảng quảng cáo cao giống như một người có hai mũi tên vẽ lên, bên dưới viết chữ "Âu Châu và Á Châu". Tấm bảng dựng giữa cánh đồng như một đại lý hải quan cô độc.

"Chúng ta đã đến Âu Châu!" Tôi la to với Masha, người đang cùng uống trà trong khoang tàu.

"Đúng rồi, sau dãy núi Ural tất cả là Âu Châu," cô ta trả lời, không cử động, như thể chuyện này không quan trọng, rồi cô tiếp tục uống trà.

Đến gần một người Pháp, người ngoại quốc duy nhất trong xe cạnh bên, tôi nói, Châu Âu không bắt đầu từ Moscow. Ông ta cười trả lời gọn lỏn, Moscow không phải Âu Châu.