1.
Lúc chưa có đại dịch ồ ạt tấn công quả đất, thế giới mạng xôn
xao về chuyện một thí sinh của chương trình “America’s Got Talent” đã làm chấn
động những người yêu nghệ thuật qua sự diễn xuất tuyệt vời có một không hai của
chàng. Đó là Kodi Lee, 22 tuổi, mù và bị chứng tự kỷ (autism). Autism là căn
bệnh về thần kinh não bộ, ảnh hưởng phần lớn ở tiếng nói (communication).
Thú thật tôi đã xem biết bao nhiêu lần về cái video này. Cứ mỗi
lần xem là mỗi lần muốn rưng rưng !
Có phải đây là một ân sủng mà Thượng Đế đã dành cho người bị mất
mát quá nhiều chăng? Mù đã là một sự bất hạnh khủng khiếp rồi, huống hồ lại
thêm chứng autism.
Và cái ân điển này chính là âm nhạc. Chính âm nhạc đã cứu Kodi
Lee như lời của thân mẫu chàng nói trước ban giám khảo khi giới thiệu về con
bà:
“Through music and performing he was able to withstand living in
this world. When you’re autistic, it’s really hard to do what everybody else
does. It actually has saved his life, playing music.”
Trên trang này có nhiều lần tôi đã nói lên niềm cảm tạ nghệ
thuật, đặc biệt là âm nhạc. Nó đã giúp Y. giúp tôi. Cứ mỗi lần Y. lên cơn, là
mỗi lần tôi mở youtube, cho Y. nghe bài Chùa Hương, Tóc Mây, hay những bài thơ
của TTKH qua giọng ngâm của Hoàng Oanh. Không phải lần nào cũng có hiệu quả.
Nhưng phần lớn chúng giúp cho Y. giảm cơn mê loạn, bão từ từ rời xa để trôi ra
biển. Và Y. đắm chìm trong cõi âm nhạc. Y. nín thinh, Đôi mắt đăm đăm nhìn vào
màn ảnh nhỏ.
Sau một hồi, là Y. lim dim mắt.
Dưới đây là một bài thơ và bài văn tôi làm vào cuối năm 2018, để
nói lên sự mầu nhiệm của nghệ thuật:
NGỦ
Với em bây giờ một vạn lời kinh
Cũng không bằng Hà Nội Ngày Tháng Cũ
Một vạn lời cầu nguyện
Cũng không bằng một giấc ngủ
để em quên đi những khổ nạn cuộc đời
Em có hay là tôi cũng ngủ rồi
Nhưng cuối cùng cũng sẽ thức cùng nỗi buồn khủng khiếp
2.
Ông bác sĩ chuyên khoa tâm lý hỏi Y.: Bà ăn được không? Bà
ngủ được không? Bà có thấy ác mộng không/ Chiến tranh VN có ảnh hưởng đến bà
không? Tôi đứng bên, dịch những câu hỏi của ông ta. Nhưng Y. cứ nhìn chăm
chăm vào ông, đôi mắt vô hồn. Tôi biết Y. đâu có bao giờ hiểu câu hỏi để mà trả
lời. Y. đã mất cái ý thức hay nhận thức. Bây giờ tôi đại diện Y. để trả lời
ông. Ông lại hỏi tiếp: Thú vui của bà là gì. TV? Dọc sách ?
Trời ơi, ông làm như Y. là một người bình thường. Tôi lại trả
lời: Nhà tôi rất thích âm nhạc, hội họa… Cách đây một năm, nhà tôi lên cơn
la gào, bảo bạn bè tôi đến nhà lấy hết những bức tranh của bả hết rồi. Tôi chỉ
còn cách là chụp hình những bức tranh ấy để làm bằng cớ. Bà rất yêu tranh ảnh.
Cũng như âm nhạc hay những folk song… Khi cho bả ăn xong là tôi mở tablet để bả
nghe nhạc… Một đỗi bả ngủ. Ông bác sĩ nghe xong liền rà iphone mở một bản
nhạc Việt. Có lẽ ông search google “Vietnamese song”. Ông đưa iphone đến trước
mặt Y. hỏi. Bà thích không? Y.. nhìn chằm chằm vào iphone, bỗng buột
miệng. I like classic music. Danuble bleue… Tiếng Mỹ tiếng Pháp trộn
chung. Ông bác sĩ ngẩn ngơ. Tôi lại thay mặt nói với ông về sở thích của Y cũng
như về sự mầu nhiệm của nghệ thuật. Có lẽ tôi là sư phụ của ông. Bởi ông chỉ có
bằng cấp. Và tôi thì có kinh nghiệm. Bởi cái bằng cấp này chẳng giúp gì một
người bệnh như Y. Làm sao hiểu cái não bộ bị “damaged” nghĩ gì. Ông cũng đã từng
nói job của ông là nói chứ không phải cho thuốc mà. (my job is talking, not
giving medecine). Nhưng tôi không nói. Nói cũng vô ích. Tôi có thuốc. Làm sao
ông biết có một phương thuốc mầu nhiệm là nghệ thuật mới có thể giúp bệnh nhân
trong lúc này. Và làm sao giúp tôi còn đứng vững đôi chân khi suốt ngày nước
mắt thấm lạnh trước những cơn điên loạn tội tình của người bạn đời. Làm sao ông
biết tôi lịm thiếp trươc một câu thơ hay ngây ngất trước mợt ý tưởng trong cuốn
tiểu thuyết "L'homme qui voyage seul" của CV Gheorghiu...
3.
Nghệ thuật không phải là món ăn ngon lạ hiếm. Nghệ thuật không
phải là đi xem Chùa Hương, Vịnh Hạ Long, Vạn Lý Trường Thành...Chúng là hình
ảnh. Chúng chẳn mang gì cảm xúc như khi ta đứng trên đinh dồi hỏa lục ở Tân
Cảnh, mây làm oai đụng ta, nhưng rẻ làm đôi xuôi chiều tiếp tục tái giang hồ. Và
sương thấm dày đầu tóc. Để một ngày sương núi ấy biến thành cước trắng. Nhưng
thứ đó thật bình thường nhưng thật vô cùng cảm động làm sao.
4.
Nghệ thuật. Hôm qua tôi post một bài tôi viết cách đây 18 năm về
một buổi chiều chủ nhật trong quán cà phê Mỹ, trong đó tôi có dề cập đến vai
trò quan yếu trong đời sống tinh thần của con người:
Cám ơn nghệ thuật đã cho đời lên hương lên phấn. Cám ơn nỗi vui
nỗi buồn nức nở rưng rưng đọng theo từng giọt nhỏ âm thanh quyện vào tim vào
óc. Nghệ thuật. Phục vụ nhân sinh hay vị nhân sinh. Không cần thắc mắc. Không
cần bận tâm. Chỉ biết ta đang ngây ngất. Chân ta đập theo. Tim ta cũng đập
theo. Như theo một nhịp luân vũ. mùa xuân.
Và bây giờ thêm một lần tôi cảm tạ nghệ thuật. Nó là tiếng ca
của Út Trà Ôn qua Gánh Nước Đêm Trăng, Tình Anh Bán Chiếu… Nó là Con Đường Cái
Quan hay trường ca Mẹ Việt Nam… Nó là những video về Mùa nước nổi, về sông nước
quê nhà…. Khi cái tablet đặt trên bàn bệnh nhân, sau khi bát chén, dĩa muỗng
thu dọn, và sau những cơn cuồng nộ như bão cấp 10, thì tiếng ca cất lên. Người
bệnh tự nhiên yên lặng, mắt chăm chú nhìn vào màn ảnh nhỏ… Tôi thì ngồi cạnh,
chờ hết bài để bắt qua một bản nhạc hay một chương trình khác vì tay Y. không
thể một mình làm được. Những lúc như vậy, tôi cũng để hồn vào tiếng nhạc lời
ca… Có khi tôi lim dim ngủ quên…
Tôi bỗng thương hại ông bác sĩ tâm lý khi mở Iphone chọn bài Trường
Sơn Đông Trường Sơn Tây. Bởi ông không hiểu nghệ thuật là gì...
TRẦN HOÀI THƯ
New Jersey, 23.6.2022