Tác giả Na Uy Jon Fosse, 64 tuổi, đạt Giải Nobel Văn học 2023 nhờ "những vở kịch và văn xuôi tân tiến, lên tiếng cho những điều không thể nói".
Tại
buổi lễ diễn ra lúc 13h ngày 6/10 (giờ Stockholm, tức 18h - giờ Hà Nội),
Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel, vinh danh Jon Fosse. Tác giả sẽ nhận phần
thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (khoảng 991.000 USD).
Ủy
ban nói về Fosse: "Tác phẩm đồ sộ của ông, viết bằng tiếng Na Uy và trải
dài trên nhiều thể loại, bao gồm vô số vở kịch, tiểu thuyết, tuyển tập thơ, tiểu
luận, sách thiếu nhi và các bản dịch. Ngày nay, ông là một trong những nhà viết
kịch có tác phẩm được biểu diễn rộng rãi nhất trên thế giới,
ông cũng ngày càng được công nhận trong lĩnh vực văn xuôi".
Fosse, sinh năm 1959 tại Haugesund, trưởng thành ở miền tây Na Uy, trong một
trang trại nhỏ tại Strandebarm. Ông bắt đầu viết thơ và truyện từ năm 12 tuổi. Ông
từng chia sẻ: viết lách là một hình thức giải thoát. “Tôi tạo ra không gian riêng của mình trên
thế giới, một nơi mà tôi thấy an toàn” - ông nói với The Guardian năm 2014.
Hồi trẻ muốn trở thành
tay guitar chơi rock, ông theo học ngành văn học so sánh ở Đại học Bergen và xuất bản tiểu thuyết đầu tiên Red Black năm
1983, Ông viết bằng Nynorsk - ngôn ngữ thiểu số, thay vì tiếng Bokmal - ngôn ngữ
Na Uy được sử dụng rộng rãi hơn
trong văn học. Fosse cho hay, việc lựa chọn Nynorsk là bởi ông đã trưởng thành
với ngôn ngữ này.
Cuốn tiểu thuyết đầu
tay “Red, Black” khởi đầu một sự nghiệp lẫy lừng. Những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông
gồm tiểu thuyết “Melancholia”, “Morning and Evening”, “Septology”…
Dù khởi đầu là nhà thơ,
tiểu thuyết gia, Fosse vang danh với tư cách là một nhà viết kịch. Ông được công
nhận quốc tế vào cuối những năm 1990 với vở kịch đầu tiên tại
Paris “Someone Is Going to Come”. Ông viết vở kịch này trong vòng 4 hoặc 5 ngày và không hề sửa
lại kịch bản.
Trong 15 năm, ông tập
trung vào sân khấu và đi nhiều nơi trên thế giới để quảng bá các tác phẩm của mình. Sau đó, ông ngừng đi khắp nơi, bỏ rượu,
cải đạo sang Công giáo và chuyển sang tập trung hẳn vào viết tiểu thuyết.
Fosse chia sẻ, hàng thập
kỷ viết lách đã dạy ông khiêm tốn, gạt những kỳ vọng sang một bên. “Khi bắt đầu viết, tôi không bao giờ cảm thấy
chắc chắn rằng mình có thể viết được một tác phẩm mới. Tôi không bao giờ lên kế
hoạch trước bất cứ điều gì, tôi chỉ ngồi xuống và bắt đầu viết. Và có một thời điểm
nào đó, khi tôi cảm giác rằng tác phẩm đã sẵn sàng để viết ra, tôi chỉ cần viết
ra trước khi nó biến mất” - ông nói.
Tác phẩm của ông bao gồm khoảng 40 vở kịch, nhiều tác
phẩm tiểu thuyết, thơ, sách thiếu nhi và sách dịch.
Dưới
đây là một số bài thơ của Jon Fosse trích từ trang poemhunter.com
( Theo bản tiếng Anh của May-Brit-Akerholt.)
Đọc tiếp...
NHƯ CON THUYỀN TRONG CƠN GIÓ NHẸ
Bạn và tôi
Bạn và ánh trăng
Bạn và cơn gió
Bạn
Và các vì sao
Có lẽ
Trước các mùi hôi thối
Của thi thể
Đang bị chôn vùi
Dưới lòng đất
Những người khác, như chính tôi
Hoặc những người đang cháy bỏng
Trong niềm hy vọng tuyệt vọng
Chẳng đau đớn, tất nhiên là phải vậy
Vâng, như con thuyền trong cơn gió nhẹ.
NÚI NÍN THỞ
Một hơi thở thật sâu
Và ngọn núi đứng đó
Rồi ngọn núi vẫn đứng đó
Đấy là cách núi hiện hình
Và cúi mình
Cúi xuống
Vào chính mình
Và nín thở
Trong khi biển và trời
vỗ về và đánh đập
Ngọn núi nín thở
MỘT
CON NGƯỜI ĐANG Ở ĐÂY
Một
con người đang ở đây
rồi
biến mất
trong
một trận gió
tan
vào
phía
bên trong
và gặp
những chuyển động
của
đá núi
và
trở thành ý nghĩa
trong
sự hợp nhất luôn mới mẻ
của
cái là
và
cái không là
trong
im lặng
nơi
gió
trở
thành gió
nơi
ý nghĩa
trở
thành ý nghĩa
trong
sự chuyển động biến thân
của
mọi thứ đã có
và lập
tức có
từ một
cội nguồn
nơi
âm thanh mang nghĩa
trước
khi ngôn từ tự phản thân
và từ
đó chẳng còn gì xa cách con người
Nhưng
nó có
trong
toàn bộ quá khứ và tương lai
và
có
trong
cái gì
không
tồn tại
trong
ranh giới đang biến tan
giữa
cái đã có
và
cái sẽ tới
Nó
vô cùng và không khoảng cách
trong
cùng một chuyển động
Nó dọn
sạch
và
biến mất
và vẫn
còn đây
trong
lúc biến thân
Và
nó thắp sáng
vùng
tối tăm của mình
Nó
chẳng ở đâu
Nó ở
khắp nơi
Nó ở
gần
Nó ở
xa
và
thân thể với tâm hồn nhập lại
như
là một
và
nó nhỏ nhoi
và
to lớn
như
mọi thứ
nhỏ
như không có gì
và ở
nơi có tất cả hiển minh
và
không gì biết được
trong
tự thân sâu nhất bên trong
nơi
không gì chia cắt
và mọi
thứ lập tức là chính nó và tất cả những gì khác nó
trong
cái bị cắt chia
mà
không bị cắt chia
trong
ranh giới vô tận
Cách
thức tôi để nó biến đi
trong
hiện diện hiển nhiên
trong
chuyển động tan đi
và
bước đi loanh quanh trong ngày
nơi
cây là cây
nơi
đá là đá
nơi
gió là gió
và
nơi ngôn từ toàn bộ không thể hiểu
về mọi
thứ đã có
về mọi
thứ biến mất
và
những gì còn lại
là
ngôn từ hoà đàm.
CHỈ BIẾT
ca khúc, ca khúc biển khơi
lướt từ dãy núi xuống đồi dốc xuôi
rồi xuyên ngang khắp bầu trời
trong bay xanh, tỏa chơi vơi mờ mờ
về nơi chúng ta đang cùng hội ngộ
là nơi ta mãi mãi lặng thinh
thôi thì chỉ biết vậy thôi
THÁNH VỊNH ĐÊM
Có trái đất mở toang
đêm vực thẳm đen của nó
và tâm hồn và thân xác sẽ giấu che
cho đến lúc không còn gì thiếu vắng
Có một đêm gặp gỡ ta
đón nhận ta êm đềm tử tế
và để ta trân trọng cho ngơi nghỉ
bàn tay, bàn chân và tâm hồn bay trên cao
Vì Thượng đế ở trong tất cả những gì trên mặt đất
trong đêm trù phú trên kia
hồn ta là hồn Người, ta là thế giá của Người
ta rạng rỡ tình yêu của Người trên thiên giới
THÂN TRỌNG SƠN
( dịch và giới thiệu )
Tháng 10/2023
Nguồn: